Dr. Velid UNSAL[1]
A vitamini, ilk keşfedilen, yağda çözünen ve vücutta güçlü bir antioksidan görevi gören bir vitamindir. Görme, vücudun hastalığa ve mikroba karşı savunmasında bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, cildin korunması ve üreme için gerekli olan temel bir vitamindir. Hücre büyümesi ve bölünmesi üzerindeki rolü sayesinde, A vitamini, kalbin, akciğerlerin, böbreklerin ve diğer hayati organların normal oluşumu ve korunmasında önemli bir role sahiptir. Hem hayvan ürünlerinde (Süt, yumurta, et, peynir, karaciğer, balık yağı gibi), hem de meyve ve sebze ürünlerinde (Havuç, Kavun, patates gibi) bulunur.
A Vitaminin Faydaları
A vitamini geçen sayılarda yazdığımız diğer vitaminler gibi hayati öneme sahip olup insan sağlığı açısından birçok faydası vardır.
1-Göz sağlığını korur.
Göz sağlığı için önem arz eden A vitamini, Gece görmeden sorumlu retinal hücreler olan rodların görme pigmenti rodopsin denilen ve ışıkları algılayan proteinlerle birleşerek karanlıkta daha iyi görmemize yardımcı olur. Havuçta bol miktarda bulunan A vitamini yaşa bağlı körlüğün önde gelen nedenlerinden biri olan sarı nokta hastalığını ve katarakt başlangıcını önlenmesinde rol oynar.
2-Mikroplara karşı bağışıklık sistemimizi güçlendirir.
A vitamini bağışıklık sistemimiz için önemli bir rol oynar ve hastalık ve enfeksiyonları önlemek için yararlıdır. Bağışıklık sistemimizin önemli bir unsuru olan T hücrelerinin büyümesinde ve farklılaşmasında rol alır.
3-İltihabı azaltır.
A vitamini bir anti-inflamatuvar ajan olarak rol oynar. Eklem iltihabı ve diğer iltihabi hastalıklarda iltihabı azaltır. A vitamini vücutta güçlü bir antioksidan görevi görür, zararlı serbest radikallerin birikmesini azaltır ve aynı zamanda inflamasyonu engellerken hücrelerde oksidatif hasarı önler.
4- Cildi besler.
Cilt kırışıklığını azaltır ve parlaklığını arttırır. Cilt yaralanmaları, sedef hastalığı, egzama ve akne gibi yaygın cilt rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılır.
5-Kanseri önler ve azaltır.
Yapılan çalışmalarda A vitaminini yeterince alan kişilerin kansere yakalanma riski daha az olduğu düşünülmektedir. Cilt, meme, akciğer, karaciğer, gastrointestinal, prostat ve mesane kanserleri gibi farklı kanser türlerinin gelişimini ve ilerlemesini engellediği gösterilmiştir
6- Kemik sağlığı için önemlidir.
Kemik sağlığı için A vitamini önemlidir. Kemik yapıcı hücreler olan osteoblastların gelişiminde önemli bir rol oynar. A vitamini eksikliğinde kalsiyum metabolizması bozulur, bunun sonucu olarak kemik gelişimi zayıflar. Fakat aşırı A vitamini tüketmek ise kemik kaybına ve kalça kırığı riskine yol açar.
7- Kolesterolü azaltır.
Kolesterolü azalttığı için kalp sağlığı için önem arz eder.
8-Mesane taşı oluşmasını önler.
Yapılan bir çalışmada A vitamini eksikliği olan çocuk hastalarda idrar taşının oluşum riskinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
A Vitamin Kaynakları Nelerdir?
Bitkisel kaynaklar: Kavun, Domates, Kayısı, Greyfurt, Kayısı, Havuç, Kabak, Patates, Yeşil yapraklı sebzeler, Brokoli, Kırmızı Biber
Hayvansal kaynaklar: Süt ürünleri (İnek ve Keçi sütü, yoğurt, peynir), tavuk, yumurta, somon, sardalye, büyükbaş veya küçükbaş karaciğeri
A Vitamini Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?
Görme güçlüğü (retina kuruluğu ve gece körlüğü), cilt kuruluğu, özellikle çocuklarda bodur büyüme ve gelişme, göğüs ve boğaz iltihabı
A Vitamini Ortalama Günlük Ne Kadar Alınmalıdır?
| Yaş | Erkek- Kadın |
| 0–12 aylık | 600 mcg |
| 1–3 yaş | 600 mcg |
| 4–8 yaş | 900 mcg |
| 9–13 yaş | 1700 mcg |
| 14–18 yaş | 2800 mcg |
| 19+ den büyük yaş | 3000 mcg |
Pişmiş 1 adet patateste ortalama 1400 mcg, 1 bardak sütte ortalama 149 mcg, 1 haşlanmış yumurtada ortalama 75 mcg, 1 adet kırmızı biberde ortalama 110 mcg, 1 kalıp beyaz peynirde ortalama 255 mcg, 1 adet orta büyüklükteki havuçta 225 mcg A vitamini vardır.
Yani ortalama 2 buçuk adet haşlanmış patates tüketmek günlük A vitamini ihtiyacını karşılayabilir.
Sonuç olarak, A vitamini büyüme, gelişme, üreme, görme ve bağışıklık sistemi için gerekli olan temel bir vitamindir.
[1] Öğretim Üyesi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Sağlık Yüksek Okulu.
