Kudüs, Müslümanın zihnindeki aydınlığın işaretidir. O işaret kaybolduğunda ya da herhangi bir sekteye uğradığında Müslüman’ın dünyası kararır, fer’i söner, düşüncesi solar… Bütün çağlara hitap eden İslâm dininin mübarek/kutsal olarak kabul ettiği en önemli mekânlardan birisi Kudüs’tür. Müslümanın hayatı, duruşu, düşünüş şekli, Kudüs’le hayat bulur, onunla yaşar, onunla ölür…
Siyonist işgal rejimi, Kudüs’ü işgal edip ışığımızı söndürdüğünden beri dünyanın çeşitli bölgelerinde Kudüs’le ilgili bazı etkinlikler yanında sempozyum, konferans, akademik makale, kitap gibi çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar, şüphesiz Kudüs’ün tarih içindeki sosyolojik, jeostratejik, kültürel, ekonomik, dinsel ve sosyal özelliklerini ortaya koymaya yöneliktir. Bu makalede Kudüs’le ilgili Türkiye’de yapılan akademik boyutlu çalışmalara özetle yer verilmeye çalışılacaktır. Elbette araştırma ilerletildikçe buraya başka çalışmaların da eklenmesi mümkündür.
Vakıflar ve Dernekler
Türkiye’de kurulmuş olan bazı vakıf ve dernekler de çalışmalarında Kudüs, Filistin ve çevresiyle ilgili faaliyetler yapmaktadır. Bunların başında Mirasımız Derneği, Filistin Vakfı, Uluslararası Kudüs Vakfı, Davet ve Kardeşlik Vakfı, Beytülmakdis Çalışmaları Vakfı (İsra) gibi STK’lar gelmekte olup Kudüs bilincinin daha da derinleşmesi ve toplumsal duyarlılık kazanması için çalışmalar yürütmektedir.
Tezler
YÖK’ün tezler kataloğu incelendiğinde Kudüs’le ilgili olarak 37 yüksek lisans tezi, 16 tane de doktora tezi yapıldığı tespit edilmiştir. Bu rakamlar Kudüs’e olan ilginin aslında sosyal ve dinî hayattaki karşılığından çok fazla gerilerde olduğunu göstermektedir.
Kudüs Dergileri
Ülkemizde Kudüs’ü müstakil olarak ele alıp işleyen dergi sayısı maalesef çok azdır. Bizler aşağıya bunlardan bazılarını aldık: Kudüs adlı yarı akademik dergi an itibariyle kapanmış durumdadır. Filistin Araştırmaları Dergisi (2587-2532), akademik bir dergi olup çalışmalarına devam etmektedir. Minber-i Aksa adlı yarı akademik dergi Mirasımız Derneğinin bünyesinde Kudüs vurgusuyla yayınlanmaktadır.
Sempozyumlar
Kudüs’le ilgili yapılan sempozyum sayısının da Türkiye’de oldukça sınırlı olduğu görülmüştür. Bunlardan bazıları üniversite dışında gerçekleşen tabir yerindeyse amatörce yapılmış olan çalışmalardır.
- Osmanlı’dan Günümüze Filistin Sempozyumu, 28-29 Kasım 2013, TTK, Ankara.
- Uluslararası Kudüs Sempozyumu (Dünü, Bugünü, Yarını), 23-24 Eylül 2017, İstanbul.
- 18. Uluslararası Beytülmakdis Akademik Sempozyumu (15-16 Eylül 2018), İstanbul: Böyle bir sempozyumun isminde 18. sayısının yazılmış olması, aslında dışarıda Kudüs’le ilgili akademik çalışmaların fazlaca yapıldığına işaret etmektedir. Sempozyumun 18.sinin Türkiye’de İstanbul’da yapılmış olması Kudüs bilincinin akademik düzeyde aşılanmasının mümkün olabileceğine işaret etmektedir.
- Osmanlı Döneminde Kudüs’te İlmî Hayat ve Eğitim Sempozyumu. 29-30 Aralık 2018, İstanbul.
Araştırma Merkezleri
Mardin Artuklu Üniversitesinin bünyesinde açılmış olan Kudüs ve Filistin Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi ile Marmara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesindeki Kudüs Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Türkiye’de Kudüs’ü merkeze alan akademik çalışma yapma gayretinde olan kurumlardır. Ancak ülke akademisi düşünüldüğünde bunun yeterli olmadığı görülmektedir.
Yüksek Lisans Programları
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyal Bilimler Bilimler Enstitüsü Kudüs Çalışmaları Tezli Yüksek Lisans Programı (İngilizce) adıyla bir programda Kudüs’le ilgili olarak yüksek lisans düzeyinde akademik çalışmalar yapılmaktadır. Programın bir ilk olması, Kudüs’ün gerçek manada aslında gündemimizde olmadığına işaret etmektedir.
Sonuç
Yapılan çalışmalar, ülkemiz ve insanımızla tarihi, itikadi bağlantısı olan bir coğrafya ile ilgili çalışmaların yeterli olmadığına işaret etmektedir. Şüphesiz bugün dünya barışını her halükârda etkileyen bir coğrafyanın, beldenin ya da mekânın bu derece az işleniyor olması, Kudüs’le ilgili bilincin akademik düzeyde maalesef emekleme aşamasında olduğunu göstermektedir. Hele hele ilahiyat fakültelerinin bu kadar fazla olduğu bir düzlemde Kudüs çalışmalarının bu kadar az olması şaşırtıcıdır.
Bugün bölgesel ve uluslararası ilişkilerin tam da merkezinde yer alan Kudüs ve Filistin sorununun siyasal bilgiler fakültelerinde yeteri kadar işlenmiyor olması, Türkiye’nin bölgesel dış politikasının mesafe kat etmesi için akademik bilgi/metin üretilmemesi, “Bereketli Topraklar”la ilgili bilincin de kadük kalmasına ya da görülmeyen bir cehaletin gayriihtiyari olarak ortaya çıkmasına sebep olmaktadır.
