Bağımlılık; kişinin kullandığı bir madde, alkol, nesne veya yaptığı bir davranış (eylem) üzerindeki kontrolünü kaybetmesidir. Kontrolsüzce kullanılan her madde ya da gerçekleştirilen her davranış bağımlılık oluşturma riski taşır. Bağımlılık hayatta bir madde veya bir davranışa karşı gelişebilir. Bağımlılık; madde, alkol, sigara, kumar, teknoloji, herhangi bir eşya veya davranış olarak karşımıza çıkabilmektedir. Bu saydığımız etkenlerin herhangi birisine veya birkaçına bağımlı hale gelen bireye de “bağımlı” denmektedir.1 Bağımlılık toplumdaki tüm yaş guruplarının yakalanabileceği bir beyin hastalığıdır. Fakat genç bireyler en riskli grup olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bağımlılık kriterleri şunlardır:
• Tasarladığından daha uzun süreli kullanım
• Geçmişte başarısız bırakma girişimleri
• Zamanının çoğunu madde bulmak ve kullanmak için ayırma
• Olumsuz etkilerine ve zarar görmesine rağmen kullanmaya devam etme
• Madde kullanım isteği
• Tolerans (kullanılan madde miktarının yeterli gelmemesi sebebiyle giderek artırılması)
• Yoksunluk 2
Gençlerde Bağımlılık
Son yıllarda, özelikle genç bireylerde, bağımlılıkta gözle görülür bir artış gözlenmektedir. Sanayileşme, kentleşme, ekonomik sorunlar, aile içi şiddet ve eşler arasındaki boşanmaların, bu durumun önemli sebepleri arasında yer aldığı düşünülmektedir. Maddiyat odaklı bir yaşam tarzı, gençleri bağımlılık tuzağına düşüren önemli bir diğer faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Gençlerde bağımlılığın, hayatlarında yaşadıkları problemlerle baş etme aracı olarak görülmesi, bağımlılığın gençler arasında daha da yaygınlaşmasına sebep olmaktadır. Gençlerde madde bağımlılığı, teknoloji bağımlılığı, alkol bağımlılığı ve sanal kumar bağımlılığı can yakıcı bir boyuta ulaşmıştır. Tüm bunların yanında, bağımlılıkla mücadelenin yetersiz ve plansız yürütülmesi ise, bu sorunu daha da derinleştirmektedir.
Dünya geneline baktığımızda, özelikle madde bağımlılığının, kültürel savaşın bir parçası olarak kullanıldığını söylemek mümkündür. Onlarca yıl Afganistan’ı işgal eden emperyalist güçlerin, gençler arasında uyuşturucu maddeyi yaygınlaştırması, buna verilebilecek en somut örneklerden biridir. Gençlerin düşünme yetisini devre dışı bırakan, onları kendi vatanlarında birer köleye dönüştüren, düşük maliyetli bir kültürel silah aracıdır. Filistin topraklarını işgal eden Siyonist işgal devletinin de uyguladığı bir politikadır. Filistin’deki gençlerin, uyuşturucu maddelere ücretsiz ulaşmalarını sağlayarak, bu savaşı sinsice yürütmektedir. Madde bağımlılığı başta olmak üzere, tüm bağımlılık yapıcı madde ve alışkanlıklar, toplumların genç dimağlarını hedef alarak, nihayetinde toplumun çökmesine sebep olmaktadır. Son yıllarda ülkemizde de, maalesef bu sorun, bizlere büyük bedeller ödetmektedir. Hırsızlık, cinayet, aile içi şiddet ve toplumsal huzurun bozulması gibi sonuçlarla karşımıza çıkmaktadır.
Bağımlılıkla Mücadelenin Neresindeyiz?
Toplum olarak, bağımlıkla mücadele konusunun çok hayati bir mesele olduğunu, hepimiz yakından müşahede etmekteyiz. Fakat bu sorun ile mücadele konusunda, maalesef istenilen düzeyde bir mesafenin kat edildiğini söyleyemeyiz.
Bunun başlıca sebeplerinin eğitimsizlik, yetersiz bilinç düzeyi ve bu alanda gönüllüğün tesis edilememiş olması olarak sıralamak mümkündür. Yardımlaşma ve dayanışma konusunda, dünyada örnek bir toplum olmamıza rağmen, bu konuda aynı performansı sergileyemiyoruz.
Bağımlıkla Mücadele Konusunda Sorumluluklarımız
Bağımlılıkla mücadele konusu, üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir konudur. Bu mücadele, çok boyutludur ve geniş bir şekilde ele alınması gereken bir süreçtir. Etkili ve bilinçli bir mücadele, kısa zaman içinde meyvelerine verecektir. Önleyici faaliyetler, tedavi süreci ve rehabilitasyon süreci olmak üzere, üç ana başlıkta ele almak mümkündür. Etkili bir bağımlılığı önleyici faaliyetler hem düşük maliyetli hem de sonuçları itibariyle, son derece verimli faaliyetlerdir. Önleyici faaliyetler kısaca şu şekilde özetlenebilir;
Bireysel Mücadele
• Bağımlılık konusunda bilgi sahibi olmak
• Teknolojik araç gereçleri bilinçli ve dikkatli kullanmak
• Madde bağımlısı arkadaş çevresinden uzak durmak.
• Boş vakitleri anlamlı uğraşlarla doldurmak (spor, sanat, ibadet, kitap okumak vs.)
• Bireysel hedefler koymak ve bunun için çalışmak
• İstikrarlı bir ibadet alışkanlığı edinmek (namaz kılmak, kuran okumak vs.)
• Akademik başarı için planlı çalışmalar yapmak (okul dersleri, sınav hazırlıkları vs.)
Toplumsal ve Kurumsal Mücadele
• Bağımlılık yapıcı ve her türlü kötü alışkanlıklara karşı örgütlenmek
• Aileyi ve toplumu çürüten her türlü sinsi girişim ve kötülüğe karşı toplumu bilinçlendirmek
• Gençler için alternatif alanlar oluşturmak (kütüphane, sosyal alanlar vs.)
• Maneviyat ağırlıklı bir eğitim sistemi inşa etmek
• Gençler için istihdam alanları oluşturmak
• Kolluk kuvvetlerinin, arzı önlemeye yönelik etkili bir mücadele yürütmesi.
Kaynakça:
1) Ögel, 2018; Yeşilay Yayınları, 2018. 2) Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013.
