Vücudumuzun normal çalışabilmesi için gerekli en önemli mikro elementlerden biridir. 2000’den fazla transkripsiyon faktörü, 300’den fazla enzimin faaliyeti için gereklidir ve vücudumuzdaki birçok önemli sürece dâhil olur. Çinko, cildin bütünlüğünü ve yapısını korumada önemli rol oynar. Kronik yara, yaraların geç iyileşmesi veya ülser genellikle yetersiz çinkodan kaynaklanır.
Cilt bakımında ve cilt tahrişlerini önlemede kullanılan ilaçlar genellikle çinko bakımından zengindir. Ayrıca çinko, büyüme ve gelişme (Hamilelik, çocukluk ve ergenlik döneminde) bağışıklık fonksiyonu (T hücrelerini aktive eder), beyin hücrelerinin iletimi, görme ve üremede önemli rol oynar. Tat ve koku alma duyusu için gerekli olan bir elementtir.
Çinko, A vitamininin kanda taşınması için gerekli bir protein olan retinol bağlayıcı proteinin bir bileşenidir. Çinko, Görme kaybının ilerlemesini geciktirmeye yardımcı olan retinada hücresel hasarı önler. Erkeklerde sperm kalitesini arttırarak kısırlığı önler. Yapılan bazı araştırmalarda çinkonun soğuk algınlığı belirtilerini (öksürük, burun akıntısı ve kas ağrıları) azalttığı gösterilmiştir.
Çinko eksikliğinde neler olur?
Çinko eksikliğinde, büyüme geriliği, iştah kaybı ve bağışıklık fonksiyonunun bozulması görülür. Ciddi çinko eksikliği saç dökülmesine, akne (sivilce), egzama gibi cilt rahatsızlıklarına, ishale, gecikmiş ergenliğe, iktidarsızlığa ve görme yetersizliğine neden olur.
Yetersiz çinko, bebeğin gelişmesi için önemli vitamin olan folik asitin emilimini azaltacağından, bebeğin büyüme ve gelişmesinde problem oluşturabilir. Ek olarak çinko eksikliği insanlarda kilo kaybına, yaraların geç iyileşmesine, tat anormalliklerine ve zihinsel uyuşukluğa neden olur. Ancak bu hastalıklardaki belirtilerin çoğu sadece çinko eksikliğine bağlanamaz. Bu nedenle, çinko eksikliğinin anlaşılması için tıbbi muayene ve kan tahlili gereklidir.
Günlük ne kadar çinkoya ihtiyacımız var?
|
Yaş |
Tavsiye edilen miktar |
|
0-6 aylık |
2 mg |
|
7–12 aylık |
3 mg |
|
1–3 yaş |
3 mg |
|
4-8 yaş |
5 mg |
|
9–13 yaş |
8 mg |
|
14-18 yaş |
9 mg -11 mg |
|
19 yaş üstü |
11 mg -12 mg |
|
Hamile veya emziren anneler |
12- mg-13 mg |
Özellikle çocuklar için çinko alımı çok önemlidir. Çünkü eksikliğinde büyüme geriliği görülür ve bağışıklık sistemi zayıf kalacağından çocuğunuz sürekli hastalanır. Anne sütündeki çinko (2 mg) yeni doğan bebek için ilk dört-altı ay genellikle yeterlidir. Ancak daha sonraki dönemlerde bebeğin beslenmesine uygun olarak çinko bakımından gıdalar ile bu eksiklik özellikle süt ürünleri ile giderilebilir.
Çinko hangi gıdalarda bulunur?
Dana eti, kuzu eti, tavuk eti, kuru fasulye, barbunya, bezelye, nohut, brüksel lahanası, kaju fıstığı, badem, kabak çekirdeği, ceviz, yer fıstığı, yoğurt, süt, peynir gibi gıdalar çinko kaynağıdır. Yetişkinlerde 100 gr dana eti günlük çinko ihtiyacının neredeyse yarısını karşılar. 2 avuç kabak çekirdeği ya da kaju fıstık ya da fındık ya da yer fıstığı ya da badem günlük çinko ihtiyacının neredeyse yarısını karşılayabilir.
Yetişkinlerde günlük çinko alımı üst limiti 40 mg’dır. Baklagiller (fasulye, barbunya, bezelye, nohut) yüksek miktarda çinko içerir. Ancak, bitkilerdeki çinkonun emilimi hayvansal gıdalara (dana eti, kuzu eti, tavuk eti) göre daha azdır. Çünkü çinko bitkilerde fitik aside bağlı olarak bulunur ve bu halde çözünemediği için emilimi azdır. Kısacası bitkilerdeki çinkodan daha az fayda sağlarız. Bu yüzden vejetaryenler çinko eksikliği bakımından risk altında olabilir.
Kaynakça
1) Orlov, A. P., Orlova, M. A., Trofimova, T. P., Kalmykov, S. N., & Kuznetsov, D. A. (2018). The role of zinc and its compounds in leukemia. JBIC Journal of Biological Inorganic Chemistry, 23(3), 347-362. 2) Mammadova-Bach, E., & Braun, A. (2019). Zinc Homeostasis in Platelet-Related Diseases. International journal of molecular sciences, 20(21), 5258. 3) https://ods.od.nih.gov/factsheets/Zinc-HealthProfessional/#en70
