Peygamber Efendimizin “Ashâbım gökteki yıldızlar gibidir, hangisine uyarsanız hidayete erersiniz.” dediği sahabelerinden Sa’id Bin Âmir’in hayatından birkaç noktaya ve bu noktalardan günümüze yani kendimize çıkarmamız gereken derslere değineceğiz.
Sa’id bin Âmir’in ölümü üzerinden asırlar geçmiş olmasına rağmen bugün hâlâ kendi adından söz ettiriyorken günümüz insanları ölümü üzerinden birkaç yıl geçtikten sonra unutulmaya yüz tutuyor. Unutulmak ya da unutulmamak, insanın hayatta iken Allah yolunda ve onun rızasını kazanmak için yaptığı çalışmalara bağlıdır. Said, Allah yolunda yaptığı hizmetlerden dolayı ismi günümüze kadar taşınmış sahabelerden sadece biridir.
Sa’id bin Âmir el-Cumâhî, dünya karşılığında ahireti satın almış, Allah’ı ve Peygamberini her şeyin üstünde tutmuş kişidir. Sa’id bin Âmir, Peygamber Efendimizin (sav) Kureyş tarafından yakalanan sahabesi Hubeyb bin Adiyy’in öldürüldüğünü görmek için Tenîm’e çıkan binlerce kişiden birisiydi.
Sa’id bin Âmir, Hubeyb’in şehadetinden önce şöyle dediğini duyar:
— “Ne olur, bırakın da ölmeden önce iki rekât namaz kılayım“. Ve onlar son isteğini yerine getirdiler.
Sonra onun Kâbe’ye yönelip iki rekât namaz kıldıktan sonra Kureyş’in ileri gelenlerine yaklaşıp:
— “Vallahi, eğer ölümden korktuğum için namazı uzatmış olduğumu düşünmeseydiniz, daha fazla namaz kılmak isterdim“, dediğini Sa’id duymuştur.
Kavmi Hubeyb’i parçalarken Sa’id bin Âmir olanları izliyor ve Hubeyb’in son sözleri olan;
— “Allah’ım! Onları unutma, onları yok et ve hiçbirini sağ bırakma” sözleri aklında ve kalbinde yankılanmaya başlar.
Hubeyb’in ölümü pahasına dinine olan bağlılığı ve dik duruşu Sa’id bin Âmir’in Müslüman olmasına ve kendisine çekidüzen vermesine yetmişti. Onun şehadeti Sa’id’in Müslüman olmasına, ölü olan kalbinin dirilmesine vesile olmuştur. En’am Suresi 162. ayette “De ki. Şüphesiz benim namazım, ibadetlerim, hayatım ve ölümüm âlemlerin Rabbi olan Allah içindir.” buyrulmaktadır. Sadece Allah için olan ameller meyve vermektedir. Hubeyb, Allah rızası için şehadete emin adımlarla yürürken Sa’id bin Âmir’in Müslüman olmasına vesile olmuştur.
Sa’id bin Âmir Müslüman olduktan sonra Medine’ye hicret etti. Hayber ve ondan sonraki savaşlarda Resûlullah’la (sav) beraber oldu. Resûlullah’ın (sav) vefatından sonra Sa’id, Hz. Ebûbekir ve Hz. Ömer’in halifelikleri dönemlerinde İslâm’a hizmet etmeye devam etmiştir. Allah’ın rızasını, onun vereceği sevabı nefsin diğer isteklerine ve bedenin arzularına tercih eden müminlerin örneği olacak bir hayat yaşamıştır. Resûlullah’ın (sav) bu iki halifesi, Sa’id bin Âmir’in doğruluğunu ve dindarlığını bilirler, onun nasihat ve sözlerini dikkate alırlardı. Hz. Ömer halife olduğunda Sa’id, Hz. Ömer’in yanına girip kendisine şu nasihatlerde bulunmuştu; “Ey Ömer! Halkın işlerini yaparken Allah’tan korkmanı, Allah’ın emirlerini yerine getirirken insanlardan korkmamanı ve sözünün fiiline aykırı olmamasını tavsiye ederim. Sözün en hayırlısı, fiilin doğruladığıdır. Ey Ömer! Uzak yakın işlerini üzerine aldığın Müslümanlarla ilgilen. Kendin ve ailen için istediğini onlar için de iste. Kendin ve ailen için istemediğini onlar için de isteme. Hakkı elde edinceye kadar zorluklara göğüs ger. Allah’ın emirlerini yaparken hiçbir dedikodudan ve kınamadan korkma”.
Sa’id bin Âmir, Hz. Ömer’in halifeliği döneminde Humus’a vali olarak tayin edilir ve orada göreve başlar. Bir müddet sonra, Halife Hz. Ömer’e Humus halkından güvendiği bazı kişiler gelir. Hz. Ömer onlara; bana fakirlerinizin isimlerini yazın da ihtiyaçlarını karşılayayım.” der. Onlar Humus’ta bulunan fakirlerin isimlerini bir kâğıda yazarak Hz. Ömer’e verirler. İçinde falanca, falanca ve Sa’id bin Âmir yazılıydı.
Hz. Ömer: Sa’id bin Âmir kimdir, der.
Onlar: Valimizdir, derler.
Hz. Ömer: Valiniz fakir mi?
Onlar: Evet, vallahi o, uzun günlerini evinde hiç ateş yakmadan geçirir.
Bunları duyan Hz. Ömer, gözyaşları sakalını ıslatıncaya kadar ağlar. Sonra, ona bin dinar göndermeye karar verir. Dinarları bir torbaya koyar ve onlara şöyle der:
— “Ona, benden selâm söyleyiniz. Emirü’l-müminîn senin ihtiyaçların için şu parayı gönderdi deyiniz.” der ve 1000 dinarı onlara verir.
Sa’id bin Âmir’e para gelir ve o:
— İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râci’ûn (Biz Allah’a aidiz ve elbette ona döneceğiz), demeye başlar. Sanki başına bir felâket gelmiş veya önemli bir meseleyle karşılaşmıştı. Çünkü bu âyet, başa gelen bir musibet anında söylenir. Karısı merakla koşup gelir:
— Ne oluyor sana, Sa’id! Yoksa Emîrü’l-müminîn öldü mü, der.
—Tam tersi, ondan daha büyüğü!
—Müslümanların başına bir iş mi geldi?
—Yoo, ondan daha büyüğü
—Neymiş ondan büyüğü?
— “Dünya, âhiretimi bozmak için, benim evime girdi. Fitne evime yerleşti.” der.
Eşinin henüz kendisine gelen dinarlardan haberi yoktu.
— Öyleyse ondan kurtulmaya bak, dedi.
— Bana bu konuda yardım eder misin?
— Evet ederim.
Sa’id dinarları alıp torbalara koydu ve valisi olduğu halkın içinde bulunan fakirlere, yetimlere ve dullara dağıtarak kurtuldu.
Günümüz insanlarının paraya bakış açısı ile Sa’id bin Âmir’in paraya bakış açısını kıyasladığımızda maddiyatın bizleri nasıl esir aldığını çok net bir şekilde görebiliriz. Ne yazık ki, günümüz insanları para için her şeyi yapmakta iken Sa’id kendisi muhtaç durumda iken gelen paranın hesabını verememekten korkmakta ve bunu dünyanın ahiretini satın almasına benzetmektedir.
Günümüz insanlarına ne yazık ki, “Üzümünü ye bağını sorma” gibi bir alışkanlık sirayet etmiş. Müslüman yiyeceği üzümün bağını sormak zorundadır. Aksi takdirde sadece kendisini değil bakmakla yükümlü olduğu ailesine de haram lokma yedirmiş olacaktır.
Sa’id bin Âmir’in hayatına dönecek olursak Hz. Ömer incelemelerde bulunmak üzere Şam diyarına gittiğinde Humus halkı valilerini dört hareketinden dolayı Müminlerin Emiri’ne şikâyet eder.
Bundan sonrasını Hz. Ömer bizzat kendisi anlatmaktadır:
—Sa’id’le şikâyetçileri bir araya getirdim ve Allah’a onun hakkında düşüncelerimde yanılmadığımı göstermesi için dua ettim. Çünkü ona büyük güvenim vardı. Hepsi bir aradayken dedim ki:
— Valinizden şikâyetiniz nedir? Onlar:
— Gün yükselinceye kadar bizim yanımıza çıkmaz dediler.
—Bu konuda ne diyorsun Sa’id dedim. Biraz sustuktan sonra şöyle konuştu:
— Vallahi, bunu söylemek istemiyordum. Fakat şimdi mutlaka söylemem gerekiyor. Benim ailemin hizmetçisi yok. Her sabah ben kalkıp onlara hamur yoğuruyorum. Mayalanıncaya kadar biraz oyalanıyorum. Sonra ekmek yapıyorum. Sonra da abdest alıp halkın arasına çıkıyorum.
Ömer anlatmaya devam etmektedir:
Onlara sordum:
— Bundan başka şikâyetiniz nedir? Dediler ki:
— Geceleyin hiç birimizin işini görmez.
— Bu konuda ne dersin Sa’id, dedim.
— “Vallahi, bunu da açıklamak istemiyordum. Ben, gündüzü onların işlerine, geceyi de Aziz ve Celîl olan Allah’a ibadete ayırdım.” der.
—- Başka şikâyetiniz nedir, dedim.
— “Ayda bir gün bizim aramıza çıkmaz” dediler.
— Bu nedir Sa’id, dedim.
— “Ey Müminlerin Emîri! Benim hizmetçim yok, üzerimdekinden başka elbisem de yok. Ayda bir defa, elbisemi yıkarım ve kuruyuncaya kadar beklerim. Akşama doğru onların arasına çıkarım.” der
Sonra yine sordum:
— Daha başka şikâyetiniz nedir, dedim. Dediler ki:
— Bazen şuurunu kaybeder ve yanındaki kimselerden haberi olmaz.
— Bu nedir Sa’id, dedim. O da şöyle cevap verdi:
—Ben müşrikken Hubeyb bin Adiyy’in şehit edilişine şahit oldum. Kureyşlilerin, onun vücudunu paramparça ettiklerini gördüm. Onun orada bulunanlar için yaptığı bedduaya şahit oldum. Bu bedduanın bana da gelmiş olmasından ve Allah’ın bana bundan dolayı gazaplanmasından korkuyor ve dalıp gidiyorum, dedi.
Evet değerli kardeşlerim,
Sa’id bin Âmir yaşadığı dönemde büyük bir makam ve mevkide olmasına rağmen, çok sade bir hayat yaşamış, fakir bir şekilde vefat etmiştir.
O cahiliye dönemlerinde Hubeyb’e yaptıklarından dolayı Allah’ın kendisine gazaplanmasından korkmakta, bundan dolayı sürekli tövbe etmektedir.
Kendisi bir vali olmasına rağmen tek bir elbise ile idare etmekte, evinde bir hizmetçi dahi bulundurmamaktayken bugün sıradan vatandaşlar olarak bizler bile yeri geldiğinde bir giydiğimiz elbiseyi ikinci bir defa giymeyebiliyoruz.
Sa’id bin Âmir, kocaman bir ilin valisi olmasına rağmen yönetiminden sorumlu olduğu vatandaşlar tarafından ilçenin fakir listesine alınacak kadar muhtaç, kendisi için gönderilen parayı fakir fukaraya dağıtacak kadar zengin gönüllü bir amirdi.
Sa’id bin Âmir, hem yönetiminden sorumlu olduğu vatandaşları hem de Allah’ı razı etmek için gündüzünü vatandaşlara karşı olan görevine, gecesini ise Allah’a karşı olan görevine ayıracak kadar ince düşünceli bir valiydi.
Abdulkadir Çapanak
Kaynakça
1) Sahabe Hayatından Tablolar.
